แผ่นดินไหว
สาเหตุและกลไกในการเกิดแผ่นดินไหว
- การเคลื่อนที่ของเปลือกโลกตามแนวระหว่างรอยต่อของแผ่นธรณีภาค
- ทำให้เกิดแรงพยายามกระทำต่อชั้นหินขนาดใหญ่เพื่อจะทำให้ชั้นหินนั้นแตก
- ขณะชั้นหินยังไม่แตกหัก เกิดเป็นพลังงานศักย์ขึ้นที่ชั้นหิน
- เมื่อแรงมีขนาดมากจนทำให้แผ่นหินแตกหักจะเกิดการถ่ายโดนพลังงานไปยังชั้นหินที่อยู่ติดกัน
- การถ่ายโอนพลังงานเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในรูปของคลื่น แผ่ออกไปทุกทิศทาง
- คลื่นที่แผ่จากจุดกำเนิกการสั่นสะเทือนขึ้นมายังเปลือกโลกได้ เรียกคลื่นนี้ว่า"คลื่นในตัวกลาง"
- อัตราเร็วในการแผ่ของคลื่นแผ่นดินไหวขึ้นกับความยืดหยุ่นและความหนาแน่นของตัวกลาง
- เรียกจุดกำเนิกการสั่นสะเทือนว่า ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว
- ตำแหน่งบนผิวโลกที่อยู่เหนือศูนย์การเกิดแผ่นดินไหวเรียกว่า จุดเหนือศูนย์แผ่นดินไหว
- การระเบิดของภูเขาไฟอาจเป็นสาเหตุของแผ่นดินไหว
คลื่นไหวสะเทือน
คลื่นไหวสะเทือนมี 2 แบบ
- คลื่นในกลาง = คลื่นปฐมภูมิ คลื่นทุติยภูมิ
- คลื่นพื้นผิว
- คลื่นเลิฟ (L wave) เป็นคลื่นที่ทำให้อนุภาคของตัวกลางสั่นในแนวราบ โดยมีทิศททางตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของคลื่น
- คลื่นเรย์ลี (R wave) เป็นคลื่นที่ทำให้อยุภาคตัวกลางสั่น มีทิศทางเดียวกับการเคลื่อนที่ของคลื่น สามารถทำให้พื้นผิวแตกร้าว และเกิดเนินเขา ทำให้อาคารที่ปลูกอยู่ด้านบนเกิดเสียหาย
ไซโมกราฟ (seismo-graph)
เป็นเครื่องมือบันทึกข้อมูลคลื่นแผ่นดินไหวมีเครือข่ายทั่วโลก
บริเวณที่มักเกิดแผ่นดินไหว
- แนวรอยต่อแผ่นธรณีภาค
- แนวรอยต่าสำคัญที่มักทำให้แผ่นดินไหว มี 3 แนว ได้แก่
- แนวรอยต่อล้อมรอบมหาสมุทรแปซิฟิก เป็นสาเหตุ 80% เรียกบริเวณนี้ว่า "วงแหวนแห่งไฟ"
- แนวรอยต่อภูเขาแอลป์และภูเขาหิมาลัย 15%
- แนวรอยต่อที่เหลือเป็นสาเหตุของอีก 5% ของแผ่นดินไหว
ความรุนแรงของการเกิดแผ่นดินไหว
- ความรุนแรงของแผ่นดินไหว ขึ้นกับบริเวณพลังงานที่ปลดปล่อยออกมาจากศูนย์แผ่นดินไหว
- กำหนดจากผลกระทบหรือความเสียหานที่เกิดบริเวณผิวโลก ญ จุดสังเกตุ
- หน่วยวัดความรุนแรงของแผ่นดินไหว คือ ริกเตอร์
- น้อยกว่า 2.0 ริกเตอร์ เป็นแผ่นดินไหวขนาดเล็ก
- 6.0 ริกเตอร์ขึ้นไป จัดเป็นแผ่นดินไหวรุนแรง
มาตราเมอร์คัลลี
- คนไม่รู้สึกสั่นไหว แต่เครื่องตรวจจับได้
- คนในอาคารสูงรู้สึกได้
- คนในอาคารแม้ไม่สูงก็สามารถรู้สึกได้
- คนในอาคารและคนนอกอาคารบางส่วนรู้สึก ของในอาคารสั่นไหว
- รู้สึกได้ทุกคน ของขนาดเล็กมีกรเคลื่อนที่
- วัตถุขนาดใหญ่ในอาคารมีการเคลื่อนที่
- อาคารมาตรฐานปานกลางเสียหายเล็กน้อย
- อาคารที่ออกแบบิเศษเสียหายเล็กน้อย อาคารมาตรฐานต่ำเสียหายมาก
- อาคารที่ออกแบบพิเศษเสียหายชัดเจน แผ่นดินแยก
- แผ่นดินแยกถล่ม โคลนทรายุ่งขึ้นจากรอยแยก
- ดินถล่มและะเลื่อไหล
- ทุกสิ่งโดนทำล่ย ื้นดินเป็นลอนคลื่น
แผ่นดินไหวในประเทศไทย
รอยเลื่อนมีพลัง คือ แนวรอยเลื่อนบนเปลือกโลกที่เคลื่อนที่ได้ในประเทศไทยมีรอยเลื่อนที่อยู่บริเวณภาคเหนือ และด้านตะวันตกของประเทศ
คาบอุบัติซ้ำ คือ ระยะเวลาครบรอบของแผ่นดินไหสที่เคยเกิดขึ้น ณ ที่นั้นมาก่อน อาจมีระยะเป็นพันนปีหรือห้าร้อยปี หรือน้อยกว่า
การปฏิบัติขณะเกิดการแผ่นดินไหว
- คุมสติอย่าตื่นตระหนกเกินเหตุ หยุดการใช้ไฟฟ้าและไฟจากเตาแก๊ส
- ควรอยู่ห่างจากประตู หน้าตต่าง กระจก และระเบียงบ้าน
- มุดลงไปใต้โต๊ะที่เเข็งเเรง ห้ามใช้ลิฟต์และบันได
- อยู่ห่าจากชายหาด เพราอาจเกิดคลื่นขนาดใหญ่ซัดเข้าหาฝั่ง
ภูเขาไฟ
การระเบิดของภูเขาไฟ
เกิดจากหินหนืดที่อยู่ใต้เปลือกโลกถูกแรงดันอัดให้แทรกรอยแตกขึ้นมาสู่ผิวโลกโดยมีแรงประทุหรือแรงระเบิดเกิดขึ้น สิ่งที่พุ่งออกมาจากภูเขาไฟเมื่อภูเขาไฟระเบิดก็คือ หินหนืด ไอน้ำ ฝุ่นละออง เศษหินและแก๊สต่างๆ โดยจะพุ่งออกมาจากปล่องภูเขาไฟ
หินอัคนี
- หินอัคนีแทรกซอน
- หินภูเขาไฟ(หินภูเขาไฟพุ)
- ความรุนของหิน ขึ้นอยู่กับอัตรการเย็นตัวของลาวา
- เช่น หินบะซอลต์ หินัมมิซ หินแก้ว หินทัฟฟ์ หินออบซีเดีย
หินบะซอลต์
- เป็นหินที่เกิดจากการเย็นตัวของลาวาที่ผิวโลก
- เป็นต้นกำเนิดอัญมณีที่สำคัญ
- ถ้ามีปริมาณของ Si จะเป็นหินแอนดีไซด์
หินพัมมิซ
- เป็นหินที่เกิดตากการเย็นตัวอย่างรวดเร็วของลาวา ทำให้เกิดความพรุนสูง บางชิ้นลอยน้ำได้
- ที่ราบสูงบะซอลต์ เกิดจากลาวาแผ่เป็นบริเวณกว้าง ทับถมกันหลายชั้นกลายเป็นที่ราบและเนินเขา
- ภูเขาไฟรูปโล่ เกิดจาดลาวาของหินบะซอลต์ระเบิดออกมาแบบมีท่อปล่องภูเขาไฟเล็ก
- ภูเขาไฟรูปกรวย เป็นรูปแบบที่สวยงามที่สุด เกิดจากการทับถมสลับกันระหว่างการไหลของลาวา
